A
абер – вест, порака
авур и ар – штала, просторија за чување добиток
ага – виден граѓанин од турското население
агалар – аги
Агарјани – старовремено име за Турците
адет – обичај, навика
азно – благајна; благо, богатство
аир – полза; добро
аирлија – среќно, благословено да е
акшам – приквечер; вечерна молитва (од петте вообичаени молитви, четвртата по ред)
алајка – слугинка, прислужничка, обично робинка на богата жена
Аламанци – Германци (според турскиот јазик)
„алатурка” – по (на) турски (начин)
алах и ала – бог
алашвериш – давање – земање, купување-продавање
алипен – сакат, инвалид
анама и ханума – госпоѓа, сопруга, жена од повисокото турско општество
анани ана – псовка (мајче мајчино)
анасена – псовка
арамбаша – главатар, водач на разбојници
б
бег – велепоседник, сопственик на голем земјоделски имот
беглер – бегови
беглербег и беглербеј – управник на поголема административна бласт во Отоманската империја
беглик – вид данок што се определува на добитокот; бесплатна работа за бегот или државата -кулук
безбели – навистина, секако
белегзија – белезници; лисици, окови од железо на рацете пранги
белким и белки – можеби, веројатно
бендиса – допаѓа, допадне
берат и бераат – свидетелство, документ
бериќет – напредок, среќа
борчи – должи
брав – овен
бујрум – повели
булук и булјук – големо стадо овци; одред војска
буљукбаша и буљукбашија – командир на одред на редовна војска
в
везир – звање за министер (обласен управник) во Отоманската империја
веледи – наречен
вергија – данок
вересија – купување на заем, купување со договор да се плати подоцна
вилает – покраина. област; роден крај
врга – џумка, оток
врзма – мрежа од ортома (обично за сено)
г
гаваз – придружник, чувар, телохранител
гајрст – храбро поднесување на тешкотии, на грижи и несреќи,
трпение и спокојство; настојување, усилба
галати – грешки, се изразува погрешно
глезни – глуждови
грош – ситна турска монета од четириесет пари
гурабии – вид слатки
д
де бакалум и де бакалам – ајде, чекај да видиме
декики – минути
демек-значи
дервиш – калуѓер, припадник на верска секта
десеток – данок во натура
диван – нешто како канабе без потпирка; стои со особена почит пред некого; врховен совет; суд
димии-шалвари
дољум – мерка за површина на земја (920 м2)
домазлак и дамазлук – расплод; приплод; добиток што се чува за расплодување
домус – свиња
дуњалак – свет, целиот свет
ѓ
ѓаур – погрден назив за христијанин, неверник
ѓоамити – божем
ѓурултија – врева, кавга, голема расправија
е
евет – да, афирмација
евет, кади, баба – да, господине, судија
евнух – чувар на харем
едепцаз – расипан човек, безобразник,бесрамник
елбете – се разбира
ергеле – стопанство за одгледување на коњи
еснаф – занаетчиско здружение
ефендија – господина, највисока титула во турското граѓанско
општество
ефендилер – господа
з
забајдсн – замаен, зашеметен
забит – офицер, старешина на војската
загури – втренчено загледа
заптија – стражар
земан – време
зорт – мачнотија, напор; неопходност, нужда; страв, плашење,
зулум – насилство, пакост
ѕ
ѕрнѕурки – разни ситнини за украсување и дотерување
и
ибрик – метален сад за вода
изин – дозвола, слободно
имам – муслимански свештеник
инсан – човек
исав – милосрдност, сочувство, милост
ислам – муслиманска вера, мохамеданство
ич – ни малку, ништо
ј
јабанџија – туѓинец, странец
јаничар – привилегиран пешадинец, главно од немуслиманско потекло, насилно одземен од родителите и преведен во исламска вера
јарамаз – никаквец
јарма – јадро сомлено брашно, обично храна за добиток
јатаган – долг нож што се носел на појас, нешто како подолга кама
к
кааза – околија
кабул – согласност
кадана – жена сопруга на ага, жена од харемот
кадија – судија
кади баба – постар судија, старешина судија
кадилак – подрачје (реон) кое суди еден кадија
кале-тврдина
калеш – црноок(а), црнопурест(а)
калиф – титула за духовен главатар кај муслиманите, меѓутоа во XVI и XVII век турските султани носеле титула калиф
кандиса – согласи
капалдиса – премале, папса
караул – стражар
касмет – среќа
кастиле – намерно, нарочно
каурин – неверник, муслимански назив за христијаните
качак-одметник
кефалија – старешина на село
кимс’нсе-којсити
кир – господин
кодоши – поткажува, шпионира
конак – преноќиште, зграда за ноќевање; живеалиште на бег; воопшто голема куќа; седиште на воена или цивилна власт – надлештво
кос коџа – многу големи
коџабашија – старешина во управата
крџали – турски војници оддадени на грабеж и насилство
кубур – пиштол со подолга цевка
кулиш – полициски участок, нешто како притвор
куртули – спаси
л
левен-јунак
лејка – црпка (овде со пренесно, пофдно значење за глава)
м
маѓер – готвач
мазгалка – пушкарница, тесен отвор на тврдина од кој пука стражарот
маздраг – оружје во вид на копје
марифет – вештина, способност за нешто
мастраф – трошок, издаток
машала – браво, прекрасно (како израз против урочување)
мазлич – совет, советување
мезличар – учесник на советување метанисува – се клања од почит метериз – заседа, пусија
милет-народ
миндер – висок јастак покрај ѕидот за седење
миндерлак – вид диван за седење со јастаци и перници нешто, како
долго канапе без потпирка
минтан – машка долга облека
монисто – често се дава во множинска форма
мониста – вештачки бисер
муабет – разговор, разговарање
мувлет – рок, предност дадена во време
мудур – управник
мунасип – згодно, умесно
муфтија – муслимански верски достоинственик
н
нахија – округ, област (во административна поделба)
нерде – каде
нерде сан сен – каде сте
нирвана – во будистичката религија – состојба на највисоко „блаженство”, сфатено како ослободување од сите животни фижи и стремежи, како одречување од се што е лично
нунко – кум
о
овргали – оџагари
ока – мера за тежина (1280 грама) во употреба наместо килограм
во тоа време
омбашија – десетар (во војската)
ордија – армија; вооружена војска
осорно – намуртено, луто
оџа-свештеник
оџалари – свештеници; свештенство
п
падишах – монарх, владетел, цар, овде се мисли на султанот
папаз – поп
пачавра – партал, старо искинато алиште
паша – генерал во турската војска; титула давана на виши чиновници во Отоманската империја
пашум – обраќање на некој титулар (на паша) со молба
пезевенк – обесеник, мангуп
пилав – јадење од ориз со парчиња месо
пис – гален,одвратен, поган поданик – жител, државјанин
поста – дол, сенка
потури – бечви, шајачни панталони
поујгун – позгодно
проскомидија – место во олтарот каде се врши приготвување на причесната
пулсјка – ситни метални тркалца со дупчиња во средината што се
шиеле за украс на алишта и на коњска опрема
пусија – заседа
путир – метална чаша за причесна
р
раат – спокојство, мир
раја – име со кое биле наречувани немуслиманските жители во Отоманската империја
резил – срам
‘рга – напорно работи, обично бесплатно само за храна
с
сабанаролсун – добро утро
сајбија – сопственик
сајдисува – почитува
сакма – гуна, горна клашнена облека
салам – јак, силен; вистински
санџак – околија во административната управа
санџак беј – бег на цела околија, околиски управник
сарај – дворец, турска палата обично со харем
сардисан – опколен, блокиран
сводник – стројник
сеир – чудо, интересна глетка
сејмен – чувар, стражар, телохранител
сељам – поздрав
сермија – стока, имот
сефер – временски период во текот на една година
сеџаде – мало килимче
сизерен – вам (од почит)
сиктер – марш
сомун – леб
стаписа – отстапи, поврати (од страв или неизвесност)
стела – внатрешната постава на седло или самар
субаша – управник на чифлик
субашица – главна жена во харемот
сужен – роб, заробеник
султан – титула на тогашниот турски цар
султанија – кнегиња
сурат-лице,образ
сурија – стадо (обично говеда)
сус-молчи
т
табиет – карактер, нарав
табур – одред, чета
тагаџик – торба, дисаѓи, се она во што се става храната на пат
таин – војнички леб
такам – комплет пар облека
темане – поздрав со рака и поклон
тептил – преправени (во други алишта), преобразени
теслим – предавање; оставање (овде: предајте се)
тланик – огниште, место крај огништето на кое според старите
обичаи ги чукнувале невестите како симбол да го чуваат огништето и домот
трем – дел пред куќата, обично поплочен, но отворен
тузлук – доколеници, објала од шајак околу нозете
турбан – ориенталска бела шамија која се намотува околу главата
ќ
ќаа – сточар, старешина на овчарите, лице што се грижи за овците
ќедар – пакост, зијан, зло, несреќа шеиф. шеф и
кејф – волја, задоволство
ќемер – кожен појас во кој обично се носат ситни пари
ќенеф – нужник ќерата – обесеник, мангуп
ќефалија – старешина на село
ќитаб – книга, коран
ќостек – синџир на појас
ќурдија – кратка селска блуза
у
уѕур – бес
ујгун – згодно, пријатно
улема – свештенство
ушак – слуга
ф
фазла – повеќе, отповеќе, излишен, непотребен
фајде – полза, корист; интерес
ферман – султанска повелба, грамота
флока – волнена кошула
форинта – сребрена австриска пара
х
ханума – госпоѓа, жена од повисокиот сталеж
харем – зграда или одделение наполно оделено од другите простори во кое живеат повеќе муслимански жени
хас – феудален посед во Османлиската империја, со доход повеќе од 100.000 акчи (аспри)
хас-посед – султанов посед (имот)
ц
цирони – цилунки, суви риби
цулувци – прцлиња, перчиња на косата
ч
чабук – брзо, бргу
чаир – лединка, ливада
чалма – шамија која преку фесот или преку друга капа се навиткува преку главата
чаре – излез; лек; средство
чатма – греда
чауш – претпоставен (десетар) на група работници; порано офицер
од султанската гарда кој ги разнесувал султанските наредби
черчевина – рамка, рамки
чешит – вид, сорта
чифлиг – голем полски имот
чифлигар – овде: сопственик, господар на имот
чифчија – работник кој живее на чифлигот и бесплатно работи за
чифлигарот
џ
џанум и џанам – душо моја (при обраќање)
џеза – казна
џефа – противење, оспорување,
мачење, страдање
џумле – собир, толпа
ш
шах – владетел, монарх во Персија
шевар – десеттиот месец во годината според календарот на муслиманското сметање
шејтан – ѓавол
шанлук и шенлак – веселба
шербет – разреден сируп од шеќер и сок од плодови, што се пие
обично во поспецијални случаи
Booking.com
