ПОСЕБНИ ЗБОРОВИ И ИЗРАЗИ ВО МАРИОВСКОТО НАРЕЧЈЕ

Booking.com

Антерис – ѓавол.

Армасани се     — свршени се

балта    — секирче

бадница  — за Бадник зелено дабово дрво

басмарка   — бајачка

бајлас – место ајљаз.

браненик   — забрането место да не влегува стока

броќ, брош  – трева што вапцува црнено

букар, букарче     — дрвена направа зa вода

ваљафка, валаница       — вид капа, како кече

војтам се – се (рас)шетам бecцeлнo.

воловарник       — специјално колаче за бадник

вренгија              — слаб, лош

вргливо дрво    — глуждливо дрво

врзолец              — јазол

врнеш  — дожд

вртома — ортома

вута       — престилка од една дипла

горница, горненик        — бела невестинска гуња

горниште           — горниот дел од чорапот

грибна — белезица

грлниче, гушале             – нешто како пластрон, дел од женска носија

даровички крпи              — крпи за дар

дивина — дивеч

дoмнина             — покуќнина

дотка    — сестра

драки   — трње

дрма     — густa шума, честар

дуда      — женско некрстено дете

жугна, (да и жугна на Бојана)   — да и поткажам, подвикнам на Бојана

жудаво место   — слабо, неплодородно мссто

задојница           — жена што задојува деца

завечер               — приквечер

залисана             — занесена, замајаина

заликаво – гален епитет за лице коешто сака да прави закачки од љубовен карактер.

застра (озастра)              — утрина, одутрина

збрдно место   — стрмно место

злово место      — пусто место

золец   — источен ветар

јакушки               — куси ракави на зетовска сакма

каде      — чади (ногу се каде ко да е затворено)

кадеш  — чад

калезно јаболко             — јаболко за канење

каленик              — земјана чинија

калесник            — човек што кани за свадба н др.

калци   — волнени нараквици до лакти без прсти

кенде-менде –  снове горе-долу бесцелно.

кис, кистбви, кишчиња                — волнени реси околу раменици

клада, клади     — гранка (клади се вупречиле)

клуч на нога      — глужд на нога

копаница            — резба

копрово метле                — гумнарска метла

коринче              — корка од леб

корупка               — горниот дел од чизми

Кречецот            — место во синорот на Бзовиќ

кривец — западен ветар

кркач    — орел

крклешки круши            — ситни круши

крлек   — овчарски стап со кука

лагум, лагуми  — ендек

латвиче               — грне

лафам — зборувам

лет – можност (да имам лет – да имам можност).

манкаат се         — се нишаат (се манкаат мунистата)

меденца             — бакарни мониста

мененик             — прстен што го дава свекорот на свршувачка

мељ, мељови   — ендек

мисур     — тава

мисур   — чинија

мисурка              — бронзена чинија

мокрач – јазик.

нетоп   — полукружна направа од тенекија, што го носи  невестата на глава под венецот

нишчељки         — ништи

ноплици             — волнен гајтан за правење коцел

обвијала, вијала     — калчуни

обрус везан       — крпа што ја носи невестата пред очи

овеш     — емиш

оптока — служи за порабување алишта

орачи   — волови за орање

палам (Рожден)      — барам

паласка               — метална украсена кутија

папер   — лист од царевка

пералиште        — место за перење

пипинги              — алки

плеќарче            — парче платно што се носи на грбот на сајата и почесто се пере

подифка              — завиткана крпа во круг се клава на глава а над него се носи некој сад

подничарка       — црепналка

подногачка (Дуње) — долниот дел на стапалото од чорап

порамници        — ѓердан од пари

потка    — јаток

потраталка        — повраталка за разбој

потплеташка    — долниот дел на стапалото од чорап

предници           – предниот горен дел на кошула

прегач (Витолиште) — престилка невестинска, накитена

прегач  — престилка со две дипли

преплет              — горниот дел на коцелот

првица — првин, прво сефте

пржајка               — полжав

прслик — здрава убава земја

пртеници           — куси ѕиври

пршај   — првут

пупки   – колачиња за Коледе

пурде   – машко некрстено дете

равен   — белег за свршувачка

ронкајка             — метла за трошки метење

ружало                — накит

сал (Рожден)    — само

сакуле  — торбе

саламна не сум               — здрава не сум

светелник          – свешник

свртно место    — убаво, родно место

скремно место                — стрмно место

скупчина             — собор

сновотина          — основа за ткаење

ставинка             — заграб

стапаљка            — стапало на чорап

стасани се          — имашливи се

стигна   — роди

стредина            — среда од леб

суроса се            — се измачи

суртук – епитет што му се припишува на лице со многу несносен карактер.

танчар  — тој што го води орото

токмење            — веридба

тој ја избугари –  кога некој ќе направи нешто што не е во ред на нештата.

топка    — куп (збери го на топка)

тури-борави     — бакрданик

угу          — само

угу сама               — сосем сама

уполовена кошуља — проветвена кошула

устрелина          — болест

цапина — направа за сечење дрва

цинциле – потекло по род.

црнило                — саѓи

чашка   — дрвена чинија

чуреш  — чад

џепаљка             — процеп за џеп

шљупка               — лушпа, корупка (шљупка орејова)

штира   — што не раѓа, јалова

ѕиври    — волнени доколениии без  стапала

Изрази

да знам петелот от гредите ке го продадам, ама за назад не оставам – за да ја покажат спремноста со којашто некој го жртвува и најмилото за да сврши некоја работа.

ни пците не го јадат –  за нешто сосем лошо.

што кукнало не пукнало – презрив израз за лица коишто се намразени поради пакостите што ги прават или поради семејна омраза и чиишто родители ги очувале живи и здрави од прво до последно.

орлите ќе се виат нат тебе (или: орлите ке се вишат нат тебе) – кога жената гневно заплашува некого.

жена, желка на меот да ти (му) застане – на неспособно дете коешто претендира на жена. Сметаат дека е срамота да говори зборови од сличен вид.

кај туку брејш по белобрези? – кога мајката го кара своето дете, коешто, против волјата на своите родители, го поминало времето залудно и во бесполезни талкања.

што си зграјасал – за да ја осуди мајката строгоста на детето или воопшто за да ја одбие желбата на некого што и изгледа неприемлива.

се воомјази – за човек којшто е изненаден од нешто или пак којшто е ненадејно уплашен.

Сложена реченица составена од само 10 букви 🙂   –  Жт дг вк пн би (превод: Жолт (жт) долг (дг) волк (вк) полн (пн) болви (би) )

Презeмено од:

„Мариовскиот говор“ Милица Коневска, Филозофски факултет Скопје, 1951 г.

Преземено од книгата „Записи за Мариово“ од Крсто Бинев Андонов

Booking.com