Како Мариово останало во границите на денешна Македонија
Пред почетокот на Првата балканска војна, Балканските држави сојузнички (Бугарија, Србија, Грција и Црна Гора) имале потпишани договори за груба поделба на Македонија, и било оставено спорните области по завршувањето на војната да се поделат со арбитража на Русија.
Бакнујење попска нога во старо време – предание
Во тоа старо време, кога повелеле Маријово земски кметови, беа и попови многу силни. Ами једен што се засилел, не можеше повеќе да биди!
Рабе арамија во огно изгорел – предание
Имало некој арамија Стојко Рабе од Вепрчани, излегол за да бери пари од чорбаџији. Тој шетал по планини, одил од село на село, ваќал луѓето и му сакал пари да ји пушти.
Турцка посестрима со коњи рашчешната – предание
Во старо време некој Турчин од Прилеп одел со некоја Маријовка од Вепрчани, ја држал како посестрима. Многу години ја држал; ќе биди некоји петнајесе години.
Кузман Кариман маријовски крседар и Мурата арамија – предание
Во тија времиња, кога повелеле Маријово земски кметови, станал некој Мурата арамија. Го пленил Маријово со друзи арамији; многу зулум правеја.
Поп и орач ја проколнале Црна Река – предание
Црна Река одила понапред онаќи, од Маријово каде Витољско и Леринско Поље. Овој народ во Село Манастир не можел тогај да живеје, оти Црна Река многу јачела.
Мајка Божја и Маријовци – предание
Во тоа време, кога је Бог по третијо пат прероден, имаше некоја скупчина во некој град. Одиле целијо народ тамо.
Змео и стија во Височко Езеро – предание
Во нашето место, во Маријово, старците прикажуват, оти на Висока имало некој пат езеро. Во Височко Езеро живејал змео; се капил во него.
Стија во Кокрчко Езеро – предание
Имало некој пат во Маријово некоје езеро на Кокрчки Рид. Тоа езеро истича и сеа на Извор кај Гуѓаково, ама је затнато.
Се погоди на лош саат! – предание
Имаше некоје луѓе. Си клале некоја пињушка во огно. Пињушката била шупљива. Во пињушката имала једна змија. И си клале да готват вечера.
Сечка и овчари – предание
Имала некоја баба овци и кози много, пет-шес стотини. Зимата ји изранила овци дома; живи овци извадила, не ји умрела ни једна овца.
Ѓавол го сокинал семето попско! – предание
Имаше једен поп. Ќе оји да глава момок. Оди, оди, и на пато го најде једно дете; то не било дете, веќе бил ѓавол! „А, бре! Каде, бре, синко?” – „Ќе одам, пoпe”, рече, „да се главам”.
Од Бога нареченије сиромајови синови да бидат једен цар, други богат! – предание
Имаше једен човек сирома. Тој одеше, на рамо си береше дрва. К’о одеше на дрва, си најде једно празно јајце. Туа во комшијите седеше једен Еврејин. Тоа јајце беше пишано.
Му наречеле сиромашкија син да биди зет на трговец! – предание
Имаше једен човек сирома. Тој не можеше да живи во своје самородно место, не можеше да ји израни деца си, и премисли да оди друго страно. Ишол, ишол. Го стемни на једна планина.
Наречници му наречеле самовилска чупа! – предание
Имаше једен човек, кога се роди, нему му задумаја наречниците жена. Једна му вика: „Оваја ќe биди! Друга вели: „Онаја ќe биди!”
Брешко македонски цар светија дуф! – предание
Имаше једин македонски цар. Тој живејал деведесе години, а деца немал. To’ се Бога помолил он: „Дај ми, Боже, једно дете, макар да је светија дуф!”
Крале Марко светија дуф, божествени човек, се вознесол на оној свет! – предание
Краље Марко владејал по Земја со Божја сила, дури немаше једно време, кога се сторило дупено железо. Једен ден се прошетал Марко во гората.
Крале Марко змео, светец, со Божја сила! – предание
Краље Марко требе да је змео со Божја сила. Змеови, тије се свеци; прописни луѓе, ами со Божја сила. И за тоа се примнати од Бога. Много се лични.
Како му ја зел Бог на побратима си Краље Марко Божјата сила? – предание
Во тија стари времиња, кога шетале Бог и Краље Марко побратими, Марко имаше голема сила: можеше да ја преврти Земјата наопако!